Çocuğunuza Sınır Koymak

Çocuklarınıza sınır koyma ve bu sınırları uygulamakta zorlandığınız zamanlar elbette olmuştur. Hatta bazı zamanlarda sınırları ve kuralları çocuklarınızın belirlediği anların olduğunun farkına varmış bile olabilirsiniz. Okul rehberlik servisimiz de bu ay ki yazısında sınır koyma konusunda bir içerik hazırladı. Tüm velilerimize keyifli okumalar dileriz.

Sınır Koyma Nedir?

Ebeveynlerin bir kural ve beklentiyi öğretebilmek için kullandıkları sürece sınır koyma denir. Sınır koyma, bir şeyin nerede başlayıp nerede biteceğini belirlemeyi ifade eder. Çocuklar, kendilerinden ne beklendiğini, ne kadar ileri gidebileceklerini, fazla ileri gittiklerinde neler olacağını bilmek isterler. Sınır koyma aynı zamanda ebeveynin çocukla arasındaki güvenli ilişkiye zarar vermeden, çocuğun davranışlarının kısıtlanmasıdır. Çocuk ve ebeveyn arasındaki güvenli ilişki tüm süreçlerde olduğu gibi bu süreçte de oldukça önemlidir.

Sınır Koymaya Neden İhtiyaç Duyuyoruz?

Sınırlar çocuğu destekleyici, koruyucu ve yaşama hazırlayıcı işleve sahiptir.  Sınırsız yetişen çocuklar, kendisine görünürde sunulan bütün olanaklara ve özgürlüğe rağmen, yalnız ve ilgisiz hissedebilirler. Sınırlar çocukların hareket alanını belirler ve kendilerini güvende, kabul edilmiş hissettikleri alanlar yaratır. Sınırlar koyularak büyütülmüş çocuklar toplum kurallarına uyum sağlamakta zorlanmaz. Kurallar, ebeveyn-çocuk ilişkisinde çatışmaların daha az yaşanmasını sağlar ve karşılıklı saygı oluşturur. Sınırları olan bir aile de herkes kendi görev ve sorumluluklarını bilir.

Neden Sınır Koymakta Zorlanıyoruz?

Bunun birçok nedeni olabilir. Bunlardan biri günümüz anne-babalarının kendi çocukluklarından kalan bastırılmış istekleri ve yetiştirilme tarzlarıyla ilgili olabilmektedir. Yaşadıklarına benzer deneyimleri kendi çocuklarına yaşatmak istememeleri sınır koymalarını engelleyebilir. Başka bir nedense anne-babaların çoğunlukla çocuklarıyla geçirecekleri sınırlı zaman dilimini şefkatli, iyi ilişkiler içinde geçirmek istemeleri sınır koyamamanın önemli bir nedendir. Kimi zaman anne-babaların, çocuklarının geçirdikleri öfke nöbetinden kendilerini sorumlu tutmaları ve bu durumla karşılaşmamak istemeleri sınır koymalarını zorlaştırabilir. Çocuk eğitiminde bir şeyleri yanlış yapma korkusuyla birçok anne baba yaptıklarını, çocuklarının tepkileriyle doğrulama ve onaylama ihtiyacı duymaları sınır koymada gerekli kararlılık ve sürekliliği göstermeyi engelleyebilmektedir. 

Sağlıklı Sınırlar Oluşturmak İçin Neler Yapabiliriz?

• Bir kural ya da sınır koymadan önce kendinize şu soruyu sormanız faydalı olacaktır: “Bu kural çocuğumun sağlığı ve güvenliği için gerekli mi?” yoksa sadece siz o şekilde yetiştirildiğiniz için mi? Gerçekten gerekliyse sınır koyun.
• Sınırlar ve kurallar açık, anlaşılır ve net olmalıdır. 
• Sınırlar çocuğun yaşına, kişiliğine ve gelişim dönemine uygun olarak belirlenmelidir. Henüz ilkokula yeni başlayan bir çocukla, ortaokula giden bir ergene aynı kurallar ve sınırlar koyulması çok sağlıklı olmayacaktır. Çocuklar büyüdükçe sağlıklı keşiflere izin verecek kadar geniş, güvenliklerini sağlayacak ve sorumluluk kazandıracak kadar kısıtlı; ancak gelişime, desteğe ve değişime fırsat verecek kadar esnek sınırlara ihtiyaç duyarlar.
• Çocuk koyduğunuz kuralları sorguladığında da anlayabileceği bir dilde kuralların neden var olduğu anlatılmalıdır.
• Aile kuralları belirlenirken, çocuğunda fikri alınmalı ve çocuklar bir kuralı ihlal ettiğinde sonucunun ne olacağını iyi anlamalı.
• Ebeveynlerin fikir ayrılıkları çocuklar önünde yaşanmamalı, ebeveynlerin sözleri ve davranışları birbiriyle tutarlı olmalı, siz tutarlı bir model olur ve söylemlerinize sadık kalırsanız çocukta kurallara ve seçimlere o kadar hızlı uyum sağlayacaktır.
• Çocuğa uzun açıklamalarda ve nasihatlerde bulunulmamalı, özellikle ergenlik döneminde ki çocuklar nasihat dinlemekten hoşlanmazlar. Çocuklarla gereksiz güç mücadelesine girilmemeli  Özellikle ergenlik döneminde olan bireyle güç mücadelesine girmek işinizi daha da zorlaştırabilir.
• Çocuğun sınırlara ve kurallara uyması takdir edilmelidir.
• Sınırların belirlenmesinde, çocuk ve gencin gereksinimleri, beklentileri, dilekleri önemsenmeli; gelişen topluma göre güncel değerler göz önüne alınmalıdır. Çocuklar daha fazla özgürlük ve sorumluluk almaya hazır olduklarını gösterdikçe sınırları uyarlayıp genişletmek gerekir. Hazır olup olmadığını çocuğun davranışı ortaya koyacaktır.
• Çocuk ve gencin sınırları; ""esnek ama gevşek değil"", ""belirli ama katı değil"", ""tutarlı ama değişmez değil"", ""yaptırımı olan ama zorlayıcı değil"" nitelikte olmalıdır. Aşırı kontrollü, kontrolsüz ve tutarsız sınırlar sağlıklı keşfi engeller, öğrenme fırsatlarını sınırlar, aşırı test etmeye ve isyana yol açabilir. Dengeli özgürlük ve kontrol sağlayan sınırlar, sağlıklı gelişme için en uygun ortamı yaratır. Belirlenen sınırların çok geniş ve gevşek olması; bir anlamda ""sınır olmaması"" anlamına gelmektedir. Bu durumda çocuk ve genç, gerçek yaşamda neyi, ne zaman, nerede, nasıl yapacağını öğrenememekte; davranışlarını düzenleme ve kontrol etmekte zorlanabilmektedir.Gerçek yaşamdaki ilişkileri tam anlamıyla kavrayamamakta; insanlarla ve toplumla olan ilişkilerini sağlıklı bir biçimde düzenleyememektedir. Kendi sınırlarının nerede bittiği ve başkalarının özgürlüğünün nerede başladığını kestirememekte; böylece sosyal uyum ve iletişimde ciddi sorunlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Başarılı sınır koymak zaman ve tutarlılıkla ilgilidir.

Son olarak;

Her anne–baba, elinden geldiğince, kendileri ve çocukları için rahat bir yaşam sağlamaya çalışır. Kendileri ve çocuklarının ihtiyaçlarını karşılamaya çalışır. Bu alanlarda mantıklı sınırlar belirlenmesi çocuklar için gereklidir. Tüm istekleri gerçekleşen çocuklar, kendilerinde her şeye sahip olma hakkını görürler ve istediklerini elde edememenin verdiği acıyla nasıl başa çıkabileceklerini bilemeyebilirler. Elinde bulundurduklarının değerini anlamakta güçlük çekebilirler. İşler yolunda gitmediği zaman, uğrayacakları hayal kırıklığıyla başa çıkmakta iyice zorlanabilirler. Unutulmamalıdır ki, çocuklara ""çok rahat"" bir hayat sunmak; onlara uzun vadede ""yarar"" sağlamak değil, ""zarar"" vermek anlamına gelir.

Cihat Papağan- Psikolojik Danışman